Cykl menstruacyjny liczy się od pierwszego dnia ostatniej miesiączki do początku następnej miesiączki. - Prawidłowy cykl miesiączkowy trwa od 21 do 35 dni. Wszystko, co jest krótsze lub dłuższe od tego przedziału czasowego, uznajemy za odstępstwo od normy - mówi dr hab. n. med. Barbara Grzechocińska, kierownik Oddziału Endokrynologii i Andrologii Uniwersyteckiego Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka WUM.
Podstawą do niepokoju nie są jednak pierwsze nieregularne miesiączki u nastolatek. - Dojrzewanie układu podwzgórzowo-przysadkowego, który steruje cyklem miesiączkowym, może trwać do dwóch lat od wystąpienia pierwszej miesiączki. W tym czasie cykle miesiączkowe mogą być nieregularne - tłumaczy dr hab. Grzechocińska.
Nieregularne miesiączki mogą mieć różne przyczyny. Oto najczęstsze powody zaburzeń cyklu:
Zespół policystycznych jajników (PCOS)
To najczęstsze zaburzenie hormonalne u kobiet. W tym schorzeniu w jajnikach często jest dużo pęcherzyków, które lekarz widzi w badaniu usg. - Za prawidłowy proces wzrostu, dojrzewania pęcherzyka jajnikowego oraz owulacji odpowiada działanie osi podwzgórze - przysadka mózgowa - jajnik. W PCOS ta oś nie działa prawidłowo - mówi dr hab. Grzechocińska. - PCOS jest zespołem objawów, które zmieniają się w czasie. U młodych osób z PCOS przeważają cykle bezowulacyjne, nieregularne, a co się z tym wiąże, kłopoty z zajściem w ciążę. Z czasem cykle stają się bardziej regularne, ale pojawiają się inne problemy, jak otyłość, zaburzenia gospodarki węglowodanowej i tłuszczowej.
Stres
Zazwyczaj chodzi o przewlekły stres lub krótkotrwały, ale silny, który wpłynął negatywnie na działanie organizmu. Czasem to łatwa do rozpoznania przyczyna. W czasie rozmowy pacjentka mówi, że na przykład od trzech miesięcy ma nieregularne miesiączki, albo że trzy miesiące temu miała ostatnią miesiączkę. Dopytuję, co się wtedy stało. I okazuje się, że miała stresujące doświadczenie albo w jej życiu działo się coś, co miało wpływ na jej psychikę i emocje - mówi dr hab. Grzechocińska.
Dodaje, że przyczyną zaburzeń cyklu są w tym wypadku zmiany w wydzielaniu hormonów. Podwzgórze, czyli niewielka struktura w mózgu, która ma związek z miesiączkowaniem, jest wrażliwa na różne czynniki zewnętrzne.
Intensywne odchudzanie, niska waga ciała
Niedobory składników odżywczych zaburzają działanie organizmu. Najczęściej miesiączka zatrzymuje się z powodu niewydolności układu podwzgórzowo-przysadkowego, który steruje pracą jajników. Zazwyczaj jeśli usunie się przyczynę problemu, czyli masa ciała się zwiększy, miesiączki powrócą. Widać to u pacjentek z anoreksją. Jeśli masa ciała się nie zwiększa, nie miesiączkują - mówi dr hab. Grzechocińska.
Otyłość
W tym wypadku zaburzenia miesiączkowania są ściśle powiązane z nadmierną masą ciała. Tkanka tłuszczowa ma wpływ na wydzielanie hormonów, które zaburzają funkcjonowanie organizmu, w tym cykl miesiączkowy - mówi dr hab. Grzechocińska.
Intensywny wysiłek fizyczny
Regularny, intensywny wysiłek fizyczny może zaburzać miesiączkowanie. Przyczyną są wówczas zmiany hormonalne.
- Zmniejszenie aktywności i obciążeń organizmu pozwala przywrócić regularny cykl miesiączkowy - mówi dr hab. Grzechocińska.
Depresja
Depresja ma wpływ na wydzielanie hormonów, także tych związanych z osią podwzgórze - przysadka mózgowa - jajnik. Przez to cykle miesiączkowe stają się nieregularne. - Takie działanie może mieć i sama choroba, i stosowane w niej leki - tłumaczy dr hab. Grzechocińska.
Perimenopauza
Zazwyczaj okres przedmenopauzalny charakteryzuje się długimi, nieregularnymi cyklami miesiączkowymi. Może się też zdarzyć, że miesiączki występują regularnie aż potem kolejne się nie pojawiają - mówi dr hab. Grzechocińska.
Choroby tarczycy
Zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy wpływają na równowagę całego organizmu, problem z jednymi hormonami przekłada się na następny. Skutkiem chorób tarczycy mogą być zaburzenia miesiączkowania. Wyregulowanie pracy tarczycy wpłynie pozytywnie na cykl miesiączkowy - tłumaczy dr hab. Grzechocińska.
Ciąża lub torbiel
Jeśli osoba, która ma regularne cykle miesiączkowe, nie dostaje w spodziewanym terminie miesiączki, powinna zacząć od wykonania testu ciążowego. - Wykluczenie albo potwierdzenie ciąży jest pierwszą informacją, której potrzebujemy w takiej sytuacji. Jeśli to nie ciąża, warto sprawdzić, czy opóźnienie miesiączki nie ma związku ze zmianą strukturalną. Taką zmianą może być torbiel funkcjonalna jajnika - mówi dr hab. Barbara Grzechocińska. - Takie torbiele mogą pojawiać się w trakcie cyklu miesiączkowego. Znikają razem z pojawieniem się miesiączki, ale mogą wydłużać cykl.
Krótki sen
Z badań opublikowanych niedawno na łamach „Journal of Sleep Research" wynika, że kobiety, które przesypiały w ciągu doby mniej niż sześć godzin, były o 44 proc. bardziej narażone na nieregularne miesiączki i o 70 proc. bardziej narażone na obfite krwawienie podczas okresu niż grupa śpiąca prawidłowo. Prawidłowy sen to według naukowców prowadzących badanie od siedmiu do dziewięciu godzin.
Nieregularne miesiączki. Czy to szkodliwe?
Jeśli nie planujemy zajścia w ciążę, a cykle miesiączkowe są nieregularne, to czy mamy powód do niepokoju? Czy brak regularnych miesiączek może nam jakoś zaszkodzić?
- Wszystko zależy od tego, jaka jest przyczyna tych zaburzeń - odpowiada dr hab. Grzechocińska. - Powodem może być brak owulacji i, co się z tym łączy, brak progesteronu, hormonu drugiej fazy cyklu miesiączkowego. Działanie estradiolu, głównego estrogenu u kobiety, niezrównoważone działaniem progesteronu może doprowadzić do rozwoju schorzeń estrogenozależnych. Konsekwencją mogą być np. mięśniaki macicy czy nieprawidłowe rozrosty błony śluzowej macicy, czyli endometrium i nieprawidłowe krwawienia. Wdrożenie jakiegokolwiek leczenia zaburzeń miesiączkowania powinno być zawsze poprzedzone wykonaniem co najmniej podstawowych badań diagnostycznych.
Jakie to badania? Badanie ginekologiczne, wywiad przeprowadzony przez lekarza, usg i badania krwi oceniające stężenie hormonów.
***
Czy szczepionka przeciw COVID-19 zaburza cykl miesiączkowy?
Niektóre osoby, szczególnie młode, mają takie obawy. Ale nie ma badań, które mogłyby pokazywać, że jest to powód do niepokoju. - Szczepionki wywołują reakcję immunologiczną, która wpływa na homeostazę organizmu. Szczepionka, podobnie jak infekcja, podróż czy nasilony stres mogą zaburzać cykl miesiączkowy, zmieniać jego długość czy intensywność. Takie zaburzenia są jednak tylko przejściowe i całkowicie ustępują po jednym lub po dwóch cyklach. Na pewno nie trzeba się takich zaburzeń obwiać - korzyści ze szczepionki znacznie przewyższają chwilowe działania niepożądane takie jak zaburzenia miesiączkowe - tłumaczą Magdalena Mehel i Samuel Jung, którzy są na ostatnim roku medycyny i prowadzą na Instagramie oraz Tik Toku profil zakochani.w.medycynie.
Zgłoszenia o krótkotrwałych zaburzeniach miesiączki po szczepieniu na COVID-19 otrzymała Brytyjska Agencja Regulacyjna ds. Leków i Produktów Opieki Zdrowotnej. Naukowcy uspokajają, że takie doświadczenia nie są powszechne.
Natalia Juszczak, terapeutka z Instytutu Psychoterapii i Terapii Seksuologicznej Splot
Autorka: Katarzyna Staszak
ilustracja: Marta Frej
Tekst opublikowany na wysokieobcasy.pl 13 listopada 2021 r.
