Polska jest na drugim miejscu w Europie pod względem liczby samobójstw wśród dzieci i młodzieży. Różne formy przemocy, niska samoocena czy samotność, odbijają się na stanie psychicznym młodych ludzi. Dostęp do pomocy psychologicznej i psychiatrycznej jest bardzo ograniczony, a osoby z niej korzystające, często stygmatyzowane.
Gdy dzieci przeżywają trudne sytuacje, często starają się poradzić sobie z tym same.
Nie chcą obciążać rodziców, bo uważają, że dorośli i tak mają swoje problemy, lub to oni sami są przyczyną problemów dziecka. Wspierający rówieśnicy są ważni, ale nie pomogą w sytuacjach, z którymi nawet my – dorośli sobie nie radzimy bez pomocy z zewnątrz. Dlatego dzieci często jako osobę dorosłą, której czują, że mogą zaufać, wskazują nauczyciela. Uważają nauczycieli za ważnych dorosłych, którym mogą powierzyć swoje problemy i od których uzyskają wsparcie. Jak ich zachęcić, aby wiedzieli, że mogą to zrobić i jak reagować, gdy się odważą?
Przede wszystkim warto pokazać, że dostrzegasz samo dziecko i to co się z nim dzieje. Czasem zwykłe okazanie zainteresowania i otwartość na rozmowę, pozwala dziecku znaleźć w sobie siłę do powiedzenia tego co przeżywa. Aby taka rozmowa mogła się udać, zachęcamy do skorzystania z kilku wskazówek:
- Zadbaj o odpowiednie warunki (czas i miejsce). Niech będzie to bezpieczna przestrzeń, gdzie nikt Wam nie przerwie.
- Bądź z dzieckiem tu i teraz. Postaraj się na czas rozmowy z dzieckiem oderwać swoje myśli od innych spraw. Zwracaj uwagę na zachowanie i postawę dziecka, pomyśl jakie emocje mogą się w nim pojawiać i nazywaj je.
- Słuchaj uważnie i daj dziecku czas na powiedzenie co się dzieje. Pamiętaj, że nawet milczenie coś znaczy, np. to jak trudno jest dziecku o czymś mówić.
- Nie oceniaj – ani dziecka, ani jego bliskich. Natomiast nazywaj zachowania, które są złe, niewłaściwe lub krzywdzące, ale również te pozytywne.
- Doceniaj dziecko – za to, że zdobyło się na odwagę, żeby się otworzyć, czy też za dotychczasowe próby lub pomysły na rozwiązanie problemu.
- Nie dawaj rad ani gotowych rozwiązań. To co jest możliwe lub dobre dla Ciebie, niekoniecznie się sprawdzi w przypadku dziecka. Przypomnij sobie własne doświadczenia z dzieciństwa, problemy, które z perspektywy dorosłego człowieka wydają Ci się teraz małe, ale kiedyś miałaś/ eś wrażenie, że Cię przerastają. Pamiętaj, że umiejętność poradzenia sobie z problemami nabywamy wraz z kolejnymi doświadczeniami.
- Poznaj zasoby dziecka, które mogą pomóc w rozwiązaniu sytuacji (relacje z rodzicami, rodzeństwem, wsparcie rówieśników, umiejętności, samopoczucie) i postaraj się wspólnie z nim poszukać możliwych rozwiązań.
- Bądź uczciwy – nie obiecuj rzeczy, których nie możesz spełnić.
- Zachowaj dyskrecję, jednak jeśli tego potrzebujesz i sytuacja tego wymaga (np. w przypadku zagrożenia zdrowia i życia dziecka), powiedz, że musisz to skonsultować z pedagogiem, psychologiem szkolnym lub dyrektorem szkoły. Nie pozostawaj sam z odpowiedzialnością za bezpieczeństwo dziecka. Szkoła ma obowiązek i narzędzia prawne, z których może skorzystać, aby pomóc dziecku. Przykłady takich działań w przypadku zgłaszania szkodliwych treści w szkole, znajdziesz w opracowaniu „Procedura reagowania na zgłoszenia dotyczące szkodliwych treści w szkole”