Scenariusze 6-9 lat - edycja 2

Materiały dydaktyczne dla nauczycieli „Efekt Domina” do pracy z uczniami na pierwszym poziomie edukacji (klasy I-III) zostały tak skonstruowane, aby nauczyciele mogli z łatwością wkomponować je przestrzeń dnia aktywności w dogodnych momentach roku szkolnego. Proponujemy wspólną podróż przez kolejne ważne wartości począwszy od odwagi, którą rozumiemy jako umiejętność panowania nad własnym strachem, lękiem, obawami. Ale przecież odwaga to też zdolność podejmowania trudnych decyzji i liczenia się z ich konsekwencjami. Poruszenie tego zagadnienia z uczniami z klas I-III jest w naszym przekonaniu niezwykle istotne, gdyż odpowiada potrzebom rozwojowym uczniów. To właśnie w tym wieku dzieci zaczynają obejmować refleksją swoje przeżycia, analizują je i w wyniku tej analizy podejmują działania. Impulsywne zachowania typowe dla dziecka przedszkolnego przekształcają się w działania poprzedzone namysłem. Zachęcamy też do autorefleksji i spojrzenia z dystansu na to, czego uczniowie doświadczają.

Podejmujemy wątek zmiany dotychczasowych przekonań, zmiany zdania, w sytuacji, gdy pojawiają się takie okoliczności, które na konieczność takich modyfikacji wskazują. Poruszenie z uczniami tego tematu odpowiada ich naturalnym potrzebom i gotowości społeczno-moralnej do przyjrzenia się zagadnieniu z innej, niż dotychczas perspektywy. Z kolei inny, zaproponowanym przez nas wątek, szacunku dla każdego człowieka wiąże się z funkcjonowaniem ucznia w grupie rówieśniczej. Dobre funkcjonowanie dziecka w relacjach rówieśniczych jest jednym z kluczowych zadań rozwojowych tego właśnie okresu. Pomyślnie zrealizowane pozwala jednostce podjąć kolejne zadania na wyższym etapie rozwoju. Zwracamy uwagę na zagadnienie poszukiwania porozumienia, dążenia do uzyskania konsensusu. Początek okresu szkolnego to przecież etap, w którym dzieci zaczynają liczyć się z opinią kolegów. Czasami przejawiają tendencję do całkowitego podporządkowania się rówieśnikom i gotowości przyjęcia narzuconych przez nich norm, nie potrafią prezentować swojego stanowiska. Zależy nam na tym, aby uczniowie w warunkach bezpiecznych, przy udziale i zaangażowaniu nauczyciela rozwijali kompetencje pozwalające na obronę własnego stanowiska z szacunkiem dla drugiego człowieka.

Zachęcamy więc do wspólnego poznawania takich wartości jak:

1. odwaga,

2. szukanie rozwiązań,

3. autorefleksja i umiejętność nabrania dystansu (wglądu),

4. otwartość na weryfikację swoich przekonań, zmianę zdania,

5. szacunek dla każdego,

6. bogactwo i siła płynąca z różnorodności,

7. szukanie porozumienia i wspólnego języka,

8. dobre przywództwo/bycie mądrym liderem.

Struktura zajęć

Jest stałą z niewielkimi wyjątkami i obejmuje następujące elementy:

Wspólne słuchanie treści bajki i rozmowa na jej temat

Materiał został przygotowany tak, aby nauczyciel mógł w trakcie wspólnego słuchania zatrzymać odtwarzanie bajki nagranej na płycie i porozmawiać z uczniami na temat wysłuchanego fragmentu. Do każdego fragmentu zostały przygotowane propozycje pytań, z których nauczyciele mogą korzystać zgodnie z własnym uznaniem. Proponujemy, aby konwersacje inspirowane kolejnymi fragmentami utworu literackiego zostały podsumowane przez nauczyciela w formie krótkiego komentarza, który pozwoli na uchwycenie kluczowego zagadnienia przedstawionego w wysłuchanym fragmencie bajki.

Działania indywidualne i grupowe

Bajka jest inspiracją do działań indywidualnych i grupowych skoncentrowanych wokół określonej wartości. Proponujemy tutaj różne działania aktywizujące uczniów i jednocześnie rozwijające kompetencje poznawcze, społeczne i emocjonalne. Ważnym elementem działań zaproponowanych w scenariuszach są rozmowy w parach, w małych grupach, na forum klasy. Rozmowy te z założenia powinny być prowadzone tak, aby wszyscy uczniowie mogli czuć się bezpiecznie i komfortowo. Zakładamy więc, że:

• na forum klasy wypowiadają się osoby chętne,
• nie zmuszamy dzieci do zabrania głosu,
• większość rozmów można zrealizować w parach lub mniejszych grupach,
• dzieci otrzymują swobodę dzielenia się swoimi refleksjami i pomysłami,
• każda wypowiedź i propozycja zgłoszona przez uczniów jest pożądana i cenna,
• zachęcamy dzieci do dyskusji, przedstawiania swojego stanowiska,
• dajemy możliwość wypowiedzi wszystkim chętnym,
• tworzymy warunki do dyskusji.

Jeżeli rozmowy i działania dzieci przedłużają się, zachęcamy, by pozwolić im na swobodne dokończenie działań. Kolejną część zajęć można przenieść na inny dzień.

Zachęcamy też nauczycieli do swobodnych modyfikacji propozycji przygotowanych w materiałach dydaktycznych zgodnie z potrzebami i preferencjami uczniów.

Piosenka

Utwór muzyczny jest ważnym elementem zajęć, gdyż przez swoją atrakcyjną, a jednocześnie ambitną formę muzyczną i literacką wzbogaca oraz uzupełnia treści zajęć. Piosenki są inspiracją dla działań nauczyciela i uczniów i mogą być wykorzystane w inny sposób, niż zaproponowano w scenariuszach.

Podsumowanie

W części końcowej zwracamy uwagę refleksję podsumowującą, którą uczniowie dzielą się z koleżankami i kolegami. Ważną częścią podsumowania są motta, których propozycje zamieszczone są w materiałach dla nauczycieli. Zachęcamy jednak, aby uczniowie tworzyli własne motta podsumowujące. Motta można zapisać w widocznym miejscu sali i systematycznie tworzyć zbiór wartości ważnych dla uczniów.

Uważne spojrzenie na klasę

Materiały dydaktyczne „Efektu Domina” są propozycją dla nauczycieli, którzy dostrzegają konieczność podejmowania z uczniami tematów ważnych i aktualnych. Aby takie działania wraz z młodymi ludźmi podjąć, trzeba w pierwszej kolejności uważnie przyjrzeć się całej klasie i każdemu uczniowi z osobna. Wynikiem tego zatrzymania na jednostkach i na grupie będzie refleksja nad tym: jacy są moi uczniowie, co lubią, czego najbardziej potrzebują, jakie są ich zainteresowania, silne strony, w czym są dobrzy. Pozwoli też dostrzec to, co może być dla nich trudne, krępujące, co może wywołać kontrowersje, czego mogą nie zrozumieć. Ta refleksja pozwoli pójść krok – w stronę wyboru i modyfikacji treści zagadnień, które zostały zaproponowane w scenariuszach. Materiały zostały bowiem pomyślane tak, aby to nauczyciel i uczniowie kreowali własną przestrzeń edukacyjną. I nie chodzi tu o to, by pewnych tematów nie podejmować, aby unikać dyskusji o tym, co trudne, ale by czynić to tak, by zapewnić wszystkim uczniom bezpieczeństwo emocjonalne, poczucie komfortu i satysfakcji z wspólnie i indywidualnie podejmowanych działań. Każda lekcja jest okazją do odkrywania spraw ważnych, do dyskutowania, działania i poszukiwania rozwiązań, do odnoszenia sukcesów. Jest okazją do wspólnego poznawania siebie i uczenia się siebie nawzajem.

Scenariusze zajęć „Efektu Domina” a podstawa programowa kształcenia ogólnego
Materiały dydaktyczne dla nauczycieli „Efekt Domina” są propozycją dla nauczycieli pracujących z uczniami na pierwszym etapie edukacji do realizacji w ramach działalności edukacyjnej szkoły określonej w programie wychowawczo-profilaktycznym. Treści w nich zawarte odnoszą się m.in. do:

• kształtowania systemu wartości wśród uczniów, w tym współpracy, solidarności, altruizmu,
• rozwijania u uczniów poczucia godności własnej osoby i godności innych osób,
• rozwijania postawy aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość,
• kształtowania prospołecznych postaw w tym: rozwijania postawy otwartości na potrzeby drugiego człowieka, szacunku wobec niego i umiejętności prowadzenia dialogu z nim.