Scenariusze 10-15 lat - Edycja 3 (13-15 lat)

Materiały dydaktyczne dla nauczycieli „Efekt Domina” do pracy z młodzieżą w wieku 13–15 lat podejmują zagadnienia interesujące osoby w tym właśnie wieku. To przecież okres, w którym młodzi ludzie kształtują własną tożsamość, co wyraża się, np. w podejmowaniu prób zmienienia samego siebie.

Wychodząc naprzeciw naturalnym potrzebom rozwojowym młodych ludzi, rozpoczynamy cykl spotkań propozycją namysłu nad tym, czym jest życie pełne pasji. Zachęcamy uczniów do tego, by zastanowili się, na ile pasje mogą zmienić jakość życia, uczynić je lepszym. Kolejne propozycje odnoszą się już do, jakże ważnych w tym okresie rozwoju, relacji z drugim człowiekiem. Wiek 13–15 lat to przecież czas silnej identyfikacji z grupą rówieśniczą. Apelujemy zatem: „szanuj drugiego człowieka i jego prawo do wolności”. Proponujemy, by wraz z nauczycielem zastanowić się, dlaczego warto działać wspólnie i zgodnie. Zachęcamy do poszukania odpowiedzi na pytanie: dlaczego warto szukać przestrzeni do porozumienia się z innymi. W kolejnej lekcji zwracamy uwagę na to, że oprócz przestrzeni wspólnej, w której się spotykamy, wymieniamy myśli, przedstawiamy indywidualne perspektywy, dyskutujemy, działamy, każdy z nas ma swoją przestrzeń wyznaczoną przez indywidualne granice, które inni powinni szanować i których nikomu nie wolno przekroczyć bez naszej zgody. Apelujemy zatem: „szanuj granice innych ludzi i nie pozwalaj przekraczać własnych”. To odpowiedni moment w rozwoju młodego człowieka, aby takie zagadnienia poruszać, bo przecież właśnie teraz podejmuje próby sprawdzania siebie i swoich możliwości. Dwa kolejne scenariusze kończące cykl spotkań „Efekt Domina” dotyczą spraw, które dzieją się wokół nas, w społecznościach lokalnych, w których żyjemy. Zmiany wspomniane na wstępnie niniejszego tekstu dotyczą przecież każdego z nas, odnoszą się także do ludzi w naszym otoczeniu. Chcemy więc zachęcić młode osoby, by nie pozostawały obojętne na ważne sprawy i reagowały, gdy innym dzieje się krzywda.

Kolejność scenariuszy lekcji

Scenariusze lekcji „Efekt Domina” zostały pomyślane jako zajęcia do realizacji w ramach lekcji wychowawczych. Proponujemy następującą kolejność ich przeprowadzenia:

1. Szukaj pasji, która może uczynić Twoje życie lepszym (lekcja inspirowana reportażem z Gwatemali);
2. Szanuj drugiego człowieka i jego prawo do wolności (lekcja inspirowana reportażem z Suazi);
3. Twórz wspólnotę (lekcja inspirowana reportażem z Kolumbii);
4. Szanuj granice innych ludzi i nie pozwól przekraczać własnych (lekcja inspirowana reportażem z Indii);
5. Żyj w zgodzie z innymi (lekcja inspirowana reportażem z Bangladeszu);
6. Szukaj przestrzeni do porozumienia się (lekcja inspirowana reportażem z Rwandy);
7. Nie pozostawaj obojętny na ważne sprawy (lekcja inspirowana reportażem z Filipin);
8. Reaguj, kiedy komuś dzieje się krzywda (lekcja inspirowana reportażem z Papui-Nowej Gwinei).

Struktura lekcji

Wszystkie scenariusze lekcji wychowawczych są inspirowane fragmentami reportaży z cyklu „Efekt Domina”. Wspólnie obejrzane filmy mają zachęcić młodych ludzie do refleksji i rozmów o sprawach bliskich, dziejących się tuż obok, dotyczących kolegów, rówieśników, osób z najbliższego otoczenia. Mają także skłonić do namysłu nad ogólniejszym zagadnieniem natury ludzkiej.

Proponowane lekcje mają stałą strukturę i składają się z następujących elementów:

Wprowadzenie – zainspirowanie uczniów, zwrócenie uwagi na zagadnienie, które będzie przedmiotem wspólnych refleksji i działań.

Rozmowa – prowadzona w parach, mniejszych lub większych zespołach, na forum klasy. Jest ona okazją do wymiany poglądów, dzielenia się refleksjami, pomysłami. Jest momentem, w którym każdy uczeń ma prawo powiedzieć to, co czuje, że jest ważne, czym chciałby podzielić się z innymi. Udział w rozmowie jest dobrowolny.

Zapowiedź projekcji filmu – zwrócenia uwagi uczniów na zasadnicze treści reportażu, przygotowanie ich do aktywnego i uważnego oglądania.

Projekcja filmu.

Refleksja po filmie – to możliwość swobodnego, spontanicznego podzielenia się z innymi swoimi spostrzeżeniami, refleksjami. W tym miejscu proponujemy nauczycielom pytania ukierunkowujące rozmowę z uczniami. Skorzystanie z tej propozycji nie jest jednak konieczne. Można przecież zaproponować uczniom: „Zapytajcie o to, co Was zastanawia, nurtuje, niepokoi”.

Zadanie – celem wspólnych działań jest „przepracowanie” zagadnienia, problemu, jego przeżycie i zrozumienie.

Rozmowa podsumowująca – porządkuje informacje, emocje. Jest okazją do tego, by wspólnie nazwać to, co działo się podczas lekcji.

Podsumowanie – jest nawiązaniem do sformułowanych na wstępie celów, trzech kroków: wiem, czuję, pomagam. Ta część umożliwi nauczycielom i uczniom przeprowadzenie ewaluacji.

Zajęcia prowadzone według zaproponowanych scenariuszy można w dowolny sposób modyfikować, zmieniając przebieg, wprowadzając inne propozycje działań, poszerzając o zagadnienia, które zaproponują uczniowie lub nauczyciel. Można też z pewnych zagadnień zrezygnować. Jeżeli uczniowie wspólnie z nauczycielem dostrzegą taką potrzebę, można też do interesującego tematu powrócić przy innej okazji, na kolejnej lekcji.

Scenariusze zajęć „Efekt Domina” a podstawa programowa kształcenia ogólnego

Materiały dla nauczycieli „Efekt Domina” są propozycją do realizacji w ramach działalności edukacyjnej szkoły określonej w programie wychowawczo-profilaktycznym. Zaproponowane scenariusze lekcji wychowawczych są zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego, w której podkreślono, iż: „działalność wychowawcza szkoły należy do podstawowych celów polityki oświatowej państwa (...). Zadaniem szkoły jest ukierunkowanie procesu wychowawczego na wartości, które wyznaczają cele wychowania i kryteria jego oceny. Wychowanie ukierunkowane na wartości zakłada przede wszystkim podmiotowe traktowanie ucznia, a wartości skłaniają człowieka do podejmowania odpowiednich wyborów czy decyzji”.

Treści zaproponowane w scenariuszach odnoszą się m.in. do:

• kształtowania systemu wartości wśród uczniów, w tym współpracy, solidarności, altruizmu;
• rozwijania u uczniów poczucia godności osobistej i poszanowania godności innych osób;
• rozwijania postawy aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość;
• kształtowania prospołecznych postaw w tym: rozwijania postawy otwartości na potrzeby drugiego człowieka, szacunku wobec niego i umiejętności prowadzenia dialogu z nim.

Spójrz uważnie na swoją klasę!

Materiały dydaktyczne „Efekt Domina” są propozycją dla nauczycieli, którzy dostrzegają konieczność podejmowania z uczniami tematów ważnych i aktualnych. Aby takie działania wraz z młodymi ludźmi podjąć, trzeba najpierw uważnie przyjrzeć się całej klasie i każdemu uczniowi z osobna. Wynikiem tego skupienia się na jednostkach i na grupie będzie refleksja nad tym: jacy są moi uczniowie, co lubią, czego najbardziej potrzebują, jakie są ich zainteresowania, silne strony, w czym są dobrzy. Pozwoli też dostrzec to, co może być dla nich trudne, krępujące, co może wywołać kontrowersje, czego mogą nie zrozumieć. Ta refleksja pozwoli dokonać wyboru i modyfikacji treści, które zostały zaproponowane w scenariuszach. Materiały zostały bowiem pomyślane tak, aby to nauczyciel i uczniowie kreowali własną przestrzeń edukacyjną. I nie chodzi tu o to, by pewnych tematów nie podejmować, unikać dyskusji o tym, co trudne, ale by czynić to tak, by zapewnić wszystkim uczniom bezpieczeństwo emocjonalne, poczucie komfortu i satysfakcji z podejmowanych działań. Każda lekcja jest okazją do odkrywania spraw ważnych, do dyskutowania, działania i poszukiwania rozwiązań, do odnoszenia sukcesów. Jest okazją do wspólnego poznawania siebie i uczenia się siebie nawzajem!