Scenariusze 10-15 lat - Edycja 3 (10-12 lat)

Materiały dydaktyczne dla nauczycieli „Efekt Domina” do pracy z uczniami w wieku 10-12 lat podejmują zagadnienia interesujące osoby w tym właśnie wieku. Zachęcamy uczniów do tego, by zastanowili się, na ile pasje mogą zmienić jakość życia, uczynić je lepszym. Motywujemy, by odkrywali, rozwijali i pielęgnowali własne pasje. Kolejne propozycje odnoszą się już do ważnego w tym okresie kształtowania relacji z drugim człowiekiem.

Dla uczniów w tym wieku „zwierciadłem”, w którym się przeglądają, jest przecież grupa rówieśnicza. Funkcjonując w środowisku rówieśników, muszą ukształtować kompetencje niezbędne do tworzenia różnych typów relacji. Ich fundamentem jest wzajemny szacunek. Apelujemy zatem: „szanuj drugiego człowieka i jego prawo do wolności”.

Chcemy też zwrócić uwagę, jak ważne jest podejmowanie wspólnych działań, tworzenie bliskich więzi, które prowadzą do poczucia bezpieczeństwa w grupie, wśród bliskich choć niekoniecznie spokrewnionych ze sobą osób. Zachęcamy więc do rozmów i dyskusji na temat tego, czym jest wspólnota. Inspirujemy jednocześnie do tworzenia szkolnych, klasowych wspólnot.

Podstawą istnienia wspólnoty jest możliwość swobodnej wymiany myśli, poglądów w warunkach, w których każdy czuje się akceptowany i rozumiany. Motywujemy więc do poszukania odpowiedzi na pytanie: dlaczego warto szukać przestrzeni do porozumienia się z innymi.

W kolejnej lekcji zwracamy uwagę na to, że oprócz przestrzeni wspólnej, w której się spotykamy, wymieniamy myśli, przedstawiamy indywidualne perspektywy, dyskutujemy, działamy, każdy z nas ma swoją przestrzeń wyznaczoną przez indywidualne granice, które inni powinni szanować i których nikomu nie wolno przekroczyć bez naszej zgody. Apelujemy zatem: „szanuj granice innych ludzi i nie pozwalaj przekraczać własnych”.

To odpowiedni moment w rozwoju młodego człowieka, aby takie zagadnienia poruszać, bo przecież właśnie teraz podejmuje próby sprawdzania siebie i swoich możliwości. Dwa kolejne scenariusze kończące cykl spotkań „Efekt Domina” dotyczą spraw, które dzieją się wokół nas, w społecznościach lokalnych, w których żyjemy. Chcemy więc zachęcić młodych ludzi, by nie pozostawali obojętni na ważne sprawy i reagowali, gdy innym dzieje się krzywda. Namawiamy, by brali sprawy w swoje ręce!

Kolejność scenariuszy lekcji

Scenariusze lekcji „Efekt Domina” zostały pomyślane jako zajęcia do realizacji w ramach lekcji wychowawczych.

Proponujemy następującą kolejność ich przeprowadzenia:

1. Szukaj pasji, która może uczynić Twoje życie lepszym (lekcja inspirowana reportażem z Gwatemali);
2. Szanuj drugiego człowieka i jego prawo do wolności (lekcja inspirowana reportażem z Suazi);
3. Twórz wspólnotę (lekcja inspirowana reportażem z Kolumbii);
4. Szanuj granice innych ludzi i nie pozwól przekraczać własnych (lekcja inspirowana reportażem z Indii);
5. Żyj w zgodzie z innymi (lekcja inspirowana reportażem z Bangladeszu);
6. Szukaj przestrzeni do porozumienia się (lekcja inspirowana reportażem z Rwandy);
7. Nie pozostawaj obojętny na ważne sprawy (lekcja inspirowana reportażem z Filipin);
8. Reaguj, kiedy komuś dzieje się krzywda (lekcja inspirowana reportażem z Papui-Nowej Gwinei).

Struktura lekcji

Wszystkie scenariusze lekcji wychowawczych są inspirowane fragmentami reportaży z cyklu „Efekt Domina”. Wspólnie obejrzane filmy mają zachęcić młodych ludzi do refleksji i rozmów o sprawach bliskich, dziejących się tuż obok, dotyczących kolegów, rówieśników, osób z najbliższego otoczenia. Mają także skłonić do namysłu nad ogólniejszym zagadnieniem natury ludzkiej.

Proponowane lekcje mają stałą strukturę i składają się z następujących elementów:

Wprowadzenie – zainspirowanie uczniów, zwrócenie uwagi na zagadnienie, które będzie przedmiotem wspólnych refleksji i działań.

Rozmowa – prowadzona w parach, mniejszych lub większych zespołach, na forum klasy. Jest ona okazją do wymiany poglądów, dzielenia się refleksjami, pomysłami. Jest momentem, w którym każdy uczeń ma prawo powiedzieć to, co czuje, że jest ważne, czym chciałby podzielić się z innymi. Udział w rozmowie jest dobrowolny.

Zapowiedź projekcji filmu – zwrócenie uwagi uczniów na zasadnicze treści reportażu, przygotowanie ich do aktywnego i uważnego oglądania.

Projekcja filmu.

Refleksja po filmie – to możliwość swobodnego, spontanicznego podzielenia się z innymi swoimi spostrzeżeniami, refleksjami. W tym miejscu proponujemy nauczycielom pytania ukierunkowujące rozmowę z uczniami. Skorzystanie z tej propozycji nie jest jednak konieczne. Można przecież zaproponować uczniom: „Zapytajcie o to, co Was zastanawia, nurtuje, niepokoi”.

Zadanie – celem wspólnych działań jest „przepracowanie” zagadnienia, problemu, jego przeżycie i zrozumienie.

Rozmowa podsumowująca – porządkuje informacje, emocje. Jest okazją do tego, by wspólnie nazwać to, co działo się podczas lekcji.

Podsumowanie – jest nawiązaniem do sformułowanych na wstępie celów, trzech kroków: wiem, czuję, pomagam. Ta część umożliwi nauczycielom i uczniom przeprowadzenie ewaluacji.

Zajęcia prowadzone według zaproponowanych scenariuszy można w dowolny sposób modyfikować, zmieniając przebieg, wprowadzając inne propozycje działań, poszerzając o zagadnienia, które zaproponują uczniowie lub nauczyciel. Można też z pewnych zagadnień zrezygnować. Jeżeli uczniowie wspólnie z nauczycielem dostrzegą taką potrzebę, można też do interesującego tematu powrócić przy innej okazji, na kolejnej lekcji.

Scenariusze zajęć „Efekt Domina” a podstawa programowa kształcenia ogólnego

Materiały dla nauczycieli „Efekt Domina” są propozycją do realizacji w ramach działalności edukacyjnej szkoły określonej w programie wychowawczo-profilaktycznym.

Zaproponowane scenariusze lekcji wychowawczych są zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego, w której podkreślono, iż: „działalność wychowawcza szkoły należy do podstawowych celów polityki oświatowej państwa (...). Zadaniem szkoły jest ukierunkowanie procesu wychowawczego na wartości, które wyznaczają cele wychowania i kryteria jego oceny. Wychowanie ukierunkowane na wartości zakłada przede wszystkim podmiotowe traktowanie ucznia, a wartości skłaniają człowieka do podejmowania odpowiednich wy- borów czy decyzji”.

Treści zaproponowane w scenariuszach odnoszą się m.in. do: kształtowania systemu wartości wśród uczniów, w tym współpracy, solidarności, altruizmu; rozwijania u uczniów poczucia godności osobistej i poszanowania godności innych osób; rozwijania postawy aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość; kształtowania prospołecznych postaw w tym: rozwijania postawy otwartości na potrzeby drugiego człowieka, szacunku wobec niego i umiejętności prowadzenia z nim dialogu.

Spójrz uważnie na swoją klasę!

Materiały dydaktyczne „Efekt Domina” są propozycją dla nauczycieli, którzy dostrzegają konieczność podejmowania z uczniami tematów ważnych i aktualnych. Aby takie działania wraz z młodymi ludźmi podjąć, trzeba najpierw uważnie przyjrzeć się całej klasie i każdemu uczniowi z osobna. Wynikiem tego skupienia się na jednostkach i na grupie będzie refleksja nad tym: jacy są moi uczniowie, co lubią, czego najbardziej potrzebują, jakie są ich zainteresowania, silne strony, w czym są dobrzy. Pozwoli to też dostrzec, co może być dla nich trudne, krępujące, co może wywołać kontrowersje, czego mogą nie zrozumieć. Ta refleksja pozwoli dokonać wyboru i modyfikacji treści, które zostały zaproponowane w scenariuszach. Materiały zostały bowiem pomyślane tak, aby to nauczyciel i uczniowie kreowali własną przestrzeń edukacyjną. I nie chodzi tu o to, by pewnych tematów nie podejmować, unikać dyskusji o tym, co trudne, ale by czynić to tak, by zapewnić wszystkim uczniom bezpieczeństwo emocjonalne, poczucie komfortu i satysfakcji z podejmowanych działań. Każda lekcja jest okazją do odkrywania spraw ważnych, do dyskutowania, działania i poszukiwania rozwiązań, do odnoszenia sukcesów. Jest okazją do wspólnego poznawania siebie i uczenia się siebie nawzajem!